Eltham Palace – perła art deco

„Moda przemija, styl pozostaje.”
Coco Chanel

Wstęp

Tak najbardziej to lubię pisać o ludzkich emocjach. A jako, że jest to blog podróżniczy, to idealnie jest jak do tych emocji doda się szczyptę historii odwiedzanego miejsca. Takie połączenie powoduje, że treść jest w miarę lekko strawna, a całość nie zalatuje sztucznością niczym żarty Ziemca na zakończenie Teleexpresu.
Miejsce do którego Was dzisiaj zabieram jest ucztą dla oczu. Wizualnym majstersztykiem. Problem w tym, że nie wiążą się z nim żadne wydarzenia, które u kogokolwiek mogłyby spowodować przyśpieszone bicie serca. To taki spokojny, zachowawczy i kulturalny tekst. Bez trzęsień ziemi i rzucania mięsem. Tego ostatniego będzie mi chyba najbardziej brakować, ale jakoś to sobie odbiję w następnym poście…

Guilty pleasure

Czasami słucham Backstreet Boys w samochodzie. Wydaje mi się, że przy „Larger Than Life” moje Volvo ma spokojnie o jakieś 50 koni mechanicznych więcej. Drugą rzeczą, do której nigdy publicznie się nie przyznam jest to, że uwielbiam serial „Poirot” z Davidem Suchetem. Widziałem wszystkie 70 odcinków i uważam to za nie lada wyczyn, zważywszy na to, że słowo „akcja” w słowniku scenarzystów raczej nie istnieje. Ale serial ten ma jedną niezaprzeczalną zaletę (tak szczerze, to ma ich więcej, ale na tej jednej się skupię): kręcono go w najlepszych wnętrzach art deco na Wyspach Brytyjskich. Nie żadne CGI ani studia filmowe, tylko autentyczne angielskie posiadłości z dwudziestolecia międzywojennego.
Aż trzy epizody kręcone były w Eltham Palace – i jak dla mnie już to jest wystarczającą rekomendacją, żeby to miejsce odwiedzić. Podobno Cheryl Cole kręciła tam teledysk do swojej piosenki „Parachute”, ale tego nie podejmuję się komentować, bo jak już ustaliliśmy moja znajomość muzyki współczesnej kończy się na albumie „Millennium” Backstreet’ów – a ten wydany został jeszcze w poprzednim wieku. A teraz już na poważnie.

Art deco – tło historyczne

Lata 20 i 30 XX w. miały jedyny w swoim rodzaju, niepowtarzalny klimat. Ludzie pragnęli zapomnieć o koszmarze I Wojny Światowej, chcieli się bawić i korzystać z życia. Dziś okres ten nazywamy Dwudziestoleciem Międzywojennym. Gdyby oni wtedy wiedzieli, że za kilkanaście lat ich świat nawiedzi kolejny wielki kataklizm…
Ale nie wybiegajmy za bardzo w przyszłość, zostańmy jeszcze przez chwilę w szalonych i beztroskich latach 20-tych. Był to czas nadziei, optymizmu i blichtru niczym z kart powieści „Wielki Gatsby” Francisa Scotta Fitzgeralda. Czas zadymionych klubów jazzowych, fokstrota, kolorowych drinków, wyzwolonych kobiet, mężczyzn w prążkowanych garniturach, Orkiestry Duke’a Ellingtona, automobili Bugatti i nowojorskich drapaczy chmur. Czas fascynacji kinem, radiem i elektrycznością. Bez Instagrama, bez Facebooka i bez selfie sticków. Lubię to!

Właśnie w takiej atmosferze rozmachu nabierał zupełnie nowy styl w sztuce – art deco. Jego nazwa wywodzi się od wystawy „Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes” (Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego), która miała miejsce w 1925 r. w Paryżu. Art deco łączył zamiłowanie do nowoczesności z kulturą Orientu i sztuką starożytnego Egiptu. Twórcy tamtego okresu stawiali na elegancję, wyrafinowanie i prostotę. Używali tylko materiałów najwyższej jakości: srebra, marmuru, kości słoniowej, drogich kamieni i egzotycznego drewna. W późniejszym okresie zaczęto sięgać również po tańsze surowce, takie jak bakelit i stal chromowana. Dzięki temu sztuka art deco stała się dostępna również dla ludzi nieco gorzej sytuowanych niż Jay Gatsby.
Kres art deco wyznaczył wybuch II Wojny Światowej, która całkowicie zmieniła sposób postrzegania ówczesnego świata. W nowej, obdartej ze złudzeń rzeczywistości na dawną radość życia nie było już miejsca.

Eltham Palace – historia w wersji light

Eltham Palace to dawna rezydencja królewska położona w południowo-wschodnim Londynie. Pierwsze pisemne wzmianki o niej pochodzą z drugiej połowy XI w. W ciągu stuleci swojego istnienia miała wielu znakomitych mieszkańców, ale najsłynniejszym z nich był Henryk VIII – król Anglii, który spędził tu całe swoje dzieciństwo. Kres świetności rezydencji przyniosła Angielska Wojna Domowa (1642-1651), która pozostawiła ją w kompletnej ruinie i sprawiła, ze na prawie 300 lat popadła w zapomnienie.

W 1933 małżeństwo milionerów Stephen i Virginia Courtauldowie szukało dla siebie wiejskiej posiadłości nieopodal Londynu. Dzięki wstawiennictwu swoich wpływowych znajomych udało im się wydzierżawić od rodziny królewskiej Eltham Palace na okres 99 lat. Architekci John Seely and Paul Paget zaprojektowali na ruinach dawnej posiadłości nowoczesną rezydencją, którą udało się ukończyć w ciągu zaledwie 3 lat. Należy przy tym zaznaczyć, że odrestaurowano przy okazji każdy fragment średniowiecznych murów, który tylko się do tego nadawał.

Courtauldowie mieli wielu przyjaciół wśród wysoko postawionych dyplomatów i już w 1936 r. jeden z nich poradził im, aby pod budynkiem wybudowali schron przeciwlotniczy – już wtedy bowiem brytyjskie tajne służby przewidywały możliwość wybuchu wojny z Niemcami i ryzyko bombardowań. Szkoda, że polski wywiad nie miał tak dobrych informacji…
Za wystrój wnętrz odpowiedzialni byli najlepsi projektanci tamtych czasów: Szwed Rolf Engstromer i Włoch Peter Malacrida. Wszystko co zobaczycie na zdjęciach poniżej jest owocem ich pracy.

Eltham Palace było jednym wielkim dziełem sztuki wyposażonym we wszystkie nowinki techniczne dostępne w tamtych czasach. Był system centralnego odkurzania, ogrzewanie podłogowe, radiowęzeł i centrala telefoniczna Siemensa. Ale najważniejsza była sala balowa na 450 osób.
Bo Courtauldowie byli ludźmi dość ekscentrycznymi. Połowę roku spędzali podróżując po świecie swoim prywatnym jachtem w towarzystwie lemura o imieniu Mah-Jongg, który był ich zwierzęciem domowym… Druga połowa upływała im natomiast na wydawaniu przyjęć w swojej posiadłości. A trzeba przyznać, że gości mieli znakomitych: aktorów, polityków, artystów, reżyserów filmowych i członków rodziny królewskiej.

W 1936 r. gościła u nich na obiedzie sama Elżbieta Bowes-Lyon, znana później jako Krolówa Matka.

„Bardzo lubię Courtauldów i podziwiam ich entuzjazm. Muszę przyznać, że niektóre elementy wystroju ich rezydencji wydają mi się trochę przesadzone – ale ogólnie wszystko to wygląda bardzo interesująco, no i na Boga, jak dobre jedzenie tam serwują! Szampan zresztą też był niczego sobie!”

Elżbieta Bowes-Lyon, 1936 r.

W 1940 r. na Eltham Palace spadły 4 bomby, powodując znaczne zniszczenia zarówno w nowej, jak i w starej części rezydencji. Courtauldowie opuścili Eltham Palace w maju 1944 r. Przeprowadzili się do Szkocji, by kilka lat później przenieść się na stałe do Rodezji (dzisiejsze Zimbabwe). Tam nadal oddawali się swojej pasji tworzenia i urządzania wnętrz – wybudowali replikę francuskiego zamku i urządzili go w stylu art deco, oczywiście. Po wojnie Eltham Palace przejęło wojsko, by w 1995 r. oddać go pod opiekę English Heritage – państwowej instytucji zajmującej się ratowaniem zabytków. Niedawno ukończono wartą 1,7 miliona funtów renowację obiektu mającą na celu przywrócenie mu blasku z lat 30-tych.

Epilog

Art deco jest moim ulubionym stylem w sztuce. Jak bym miał odpowiednią ilość gotówki i odpowiednio duży garaż to wykupiłbym każdą DESĘ w Polsce. Uważam, że artyści i projektanci tworzący w czasach późniejszych nie byli w stanie uzyskać choć w połowie tak doskonałego połączenia prostoty z wyrafinowaniem i funkcją. Aż do czasu kiedy pojawił się Steve Jobs i pokazał światu pierwszego IPhone’a. Żartowałem…

Kiedy będziecie „zwiedzać” dom Courtauldów zwróćcie uwagę na kontrastowe zestawienia kolorów, staroegipskie motywy i masywne meble, których ozdobę stanowi dekoracyjny fornir. Zostały one wykonane z hebanu, mahoniu i palisandru. To jest coś więcej niż IKEA, tego w OBI nie dostaniecie.

O art deco napisano dziesiątki książek i gdybym chciał wchodzic w szczegóły ten post byłby pewnie 3 razy dłuższy. A nie chciałem przynudzać, dlatego wątek historyczno-opisowy ograniczyłem do minimum. Poza tym jest to jeden z tych postów, w których zdjęcia są ważniejsze niż tekst. A odbiór wrażeń wizualnych umili Wam Ambrose Mayfair Hotel Orchestra i utwór “Stay as sweet as you are” z 1934 r. Pierwotnie mieli zagrać Backstreeci, ale pomyślałem, że lepiej sprawdzi się coś z epoki…

ps. I jeszcze coś tylko i wyłącznie dla czytelników pełnoletnich. Do ogladania fotek polecam również jeden z ulubionych drinków Francisa Scotta Fitzgeralda – autora książki “Wielki Gatsby”. Drink nazywa się Rickey. Potrzebujesz wysokiej szklanki, 4 kostek lodu i soku wyciśniętego z połowy limonki. Dodajesz 60ml ginu, dopełniasz wodą gazowaną i dorzucasz plasterek limonki. Jak nie masz pod ręką ginu, możesz użyć whisky. Jak nie masz whisky, użyj czegokolwiek co ma procenty. Tylko wtedy to już nie będzie się nazywało Rickey – ale czy to ważne?